Chụp X-quang cột sống là một kỹ thuật sử dụng bức xạ điện từ để cung cấp hình ảnh tổng quan về cột sống. Chụp X-quang cột sống được sử dụng để đánh giá các cấu trúc xương, chẳng hạn như thân đốt sống và khớp đốt sống, trong việc chẩn đoán và hướng dẫn điều trị đối với tình trạng gây đau cổ hoặc đau lưng.Còn được gọi là chụp X-quang thường quy hoặc thông thường, chụp X-quang là một trong những xét nghiệm chuẩn đoán đầu tiên được chỉ định khi nghi ngờ có vấn đề tại vùng lưng hoặc cổ.
Mục lục:
Các xét nghiệm chẩn đoán thường gặp trong Đau vùng lưng và cổ
Chụp cắt lớp vi tính (CT-scan) kết hợp thuốc cản quang
Đo điện thế gợi cảm giác cơ thể (Somatosensory Evoked Potentials -SSEP)
Các tình trạng cột sống nào có thể được xác định trên phim X-quang ?
Phim X-quang cột sống thường có năm tư thế chụp : một tư thế chụp trước sau, hai tư thế chụp chếch bên (hoặc bên cạnh), hai tư thế chụp nghiêng (trái và phải) và một tư thế chụp mỏm răng C2 (chụp từ phía trước, với miệng mở). Những tư thế chụp này có thể được sử dụng để hỗ trợ chẩn đoán các tình trạng sau:
- Gãy lún đốt sống
- Viêm khớp cột sống và gai xương
- Khối u cột sống
- Rối loạn sự thẳng hàng của cột sống (đường cong bất thường của cột sống), chẳng hạn như vẹo cột sống hoặc gù cột sống
- Gãy do chấn thương hoặc trượt đốt sống
- Hẹp lỗ liên hợp (thu hẹp các lỗ mà các dây thần kinh cột sống đi qua)
- Loãng xương cột sống (mỏng xương cột sống)
- Dị tật bẩm sinh (chẳng hạn như sự hóa xương cùng thắt lưng hoặc sự hợp nhất của đốt sống L5 với xương chậu, và các sự hợp nhất bất thường khác trong cột sống)
Một loạt phim chụp X-quang toàn bộ cột sống được chụp khi bệnh nhân đứng thẳng. Loạt phim này cung cấp dữ liệu tư thế quan trọng, chẳng hạn như góc cong từng đoạn và tổng thể giữa các đốt sống, sự cân bằng và các quá trình thoái hóa.
Hình ảnh của các cấu trúc mô mềm không được xác định rõ trong phim chụp X-quang cột sống thông thường. Ví dụ, chi tiết của ống sống chứa tủy sống hoặc mức độ nghiêm trọng của thoát vị đĩa đệm có thể không rõ ràng trên phim chụp X-quang và có thể cần một xét nghiệm chuẩn đoán hình ảnh chi tiết hơn.
Cách thức hoạt động của tia X trong chụp X-quang cột sống
Tia X là sóng năng lượng tần số cao, có thể xuyên qua cơ thể và bị hấp thụ, phản xạ hoặc đi qua các mô đích. Khi chúng đi qua các mô, tia X có khả năng tạo ra hình ảnh hai chiều đen trắng của các cấu trúc mà chúng đã đi qua trên một phim ảnh đặt ở phía đối diện của cơ thể. Phim chụp X-quang cột sống có thể được chụp để tập trung cụ thể vào 3 phần chính của cột sống – cột sống cổ (cổ), cột sống ngực (lưng giữa) và cột sống thắt lưng (lưng dưới) cũng như xương chậu, bao gồm khớp cùng chậu.
Chụp X-quang cấu trúc xương cột sống
Các mô đặc có hàm lượng canxi cao, chẳng hạn như xương, chúng hấp thụ ít tia X hơn và tạo ra hình ảnh màu trắng trên tấm ảnh. Xương là cấu trúc được quan sát tốt nhất và rõ ràng nhất trên phim chụp X-quang. Cấu trúc, hình dạng và sự thẳng hàng của các đốt sống và khớp liên mấu chuyển được ghi lại tốt trong phim chụp X-quang cột sống.
Chụp X-quang mô mềm cột sống
Các mô mềm cho phép nhiều tia X đi qua chúng hơn, tạo ra một hình ảnh màu đen trên tấm ảnh. Cơ, dây chằng và gân, thường là nguồn gốc của đau lưng và đau cổ, không được quan sát rõ trên phim chụp X-quang thông thường. Tương tự, các mô thần kinh, như tủy sống và dây thần kinh cột sống, có thể gây đau lưng hoặc đau cổ thường không được xác định rõ trong phim chụp X-quang thông thường. Một khối u, cũng là một khối mô, có thể được hình dung trên phim chụp X-quang tùy vào khối lượng và vị trí của nó.
Huỳnh quang nghiệm và chụp X-quang trực tiếp cột sống
Dưới sự hướng dẫn trực tiếp của tia X, Bác sĩ có thể đánh giá các cấu trúc cột sống bên trong, chẳng hạn như khớp cột sống hoặc dây thần kinh. Quá trình này được gọi là huỳnh quang nghiệm. Bác sĩ sẽ tiêm chất cản quang hoặc thuốc nhuộm vào mô đích, sau đó thuốc nhuộm sẽ làm nổi bật các mô cần đánh giá và hiển thị thông qua một đoạn phim chụp X-quang liên tục trên màn hình máy tính. Thông qua những hình ảnh trực tiếp này, bác sĩ có thể đưa kim tiêm tới vị trí chính xác và thực hiện các phương pháp điều trị tiêm cột sống chẩn đoán hoặc điều trị vào khoang ngoài màng cứng, khớp liên mấu, lỗ liên hợp, các khu vực mục tiêu khác của cổ hoặc lưng.
Chuẩn bị cho quá trình chụp X-quang cột sống
Điều cần thiết là phải tháo tất cả đồ trang sức và bất kỳ quần áo hoặc phụ kiện nào có chứa kim loại, vì kim loại gây nhiễu chùm tia X và gây ra nhiễu trên phim, dẫn đến ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm. Cũng cần phải thông báo cho kỹ thuật viên X-quang về máy bơm insulin hoặc máy theo dõi đường huyết, cần được tháo ra trước khi chụp X-quang để tránh hư hỏng do phơi nhiễm bức xạ.
Một số phòng khám và phòng thí nghiệm yêu cầu bệnh nhân mặc áo choàng bệnh viện sau khi cởi quần áo cá nhân để tránh kim loại hoặc các vật thể khác trên quần áo (ví dụ: khóa kéo) gây cản trở tia X.
Quy Trình Chụp X-quang Cột Sống
Chụp X-quang được thực hiện tương đối nhanh, chỉ trong vài giây, và là một thủ thuật không gây đau. Bệnh nhân không cảm nhận được bất kỳ bức xạ nào đi vào hoặc ra khỏi cơ thể họ.Bệnh nhân không được phép cử động trong khi chụp X-quang vì bất kỳ chuyển động nào cũng có thể làm mờ hình ảnh cuối cùng.
Chụp X-quang lưng
Phim chụp X-quang lưng trên và/hoặc lưng dưới có thể được chụp ở tư thế đứng hoặc nằm, tùy thuộc vào khu vực cần phân tích trên phim. Nếu bác sĩ nghi ngờ có bất thường về đường cong hoặc độ nghiêng cột sống hoặc muốn đánh giá tư thế thì tư thế chụp trước sau khi bệnh nhân đứng có thể được ưu tiên. Đối với các bệnh lý cụ thể, chẳng hạn như gãy xương hoặc dị tật bẩm sinh, tư thế nằm có thể phù hợp. Kỹ thuật viên X-quang cũng có thể yêu cầu bệnh nhân di chuyển cánh tay ra hai bên hoặc lên trên, qua vai trong một số trường hợp.
Chụp X-quang cổ
Phim chụp X-quang cổ chụp từ phía trước có thể cần tư thế mở miệng để di chuyển hàm răng ra khỏi vùng chụp và có được cái nhìn rõ ràng về các đốt sống cổ C1- C2 trên phim chụp X-quang.
Bảo vệ khỏi tia X tán xạ
Trong quá trình chụp X-quang, kỹ thuật viên X-quang che phủ các bộ phận cơ thể của bệnh nhân xung quanh mô đích bằng một tấm chắn tán xạ làm bằng vật liệu hấp thụ bức xạ, chẳng hạn như chì hoặc bismuth. Tấm chắn này giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm bức xạ quá mức thông qua các tia tán xạ.
Chụp X-quang cột sống trong thời kỳ mang thai
Chụp X-quang cột sống nói chung không được khuyến cáo cho phụ nữ mang thai. Nguy cơ phơi nhiễm bức xạ cao cho thai nhi xảy ra trong quá trình chụp X-quang lưng dưới và xương chậu, khiến hình ảnh chụp X-quang của các khu vực cụ thể này không phù hợp cho phụ nữ mang thai. Thai nhi đang phát triển nhạy cảm với tác động của bức xạ, có thể gây tổn thương cho các tế bào đang phát triển và phân chia nhanh chóng trong cơ thể, làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh hoặc các loại bệnh cụ thể, chẳng hạn như bệnh bạch cầu.
Nên nói chuyện với bác sĩ điều trị nếu xác nhận hoặc nghi ngờ có thai, ngay cả trong giai đoạn rất sớm, để có thể lựa chọn các phương pháp chẩn đoán khác.
Kết luận
Với công nghệ mới hơn, phim chụp X-quang cột sống sẽ chính xác hơn. Bệnh nhân luôn có thể yêu cầu một bản sao của (các) phim chụp X-quang và giữ nó để tham khảo. Nếu cần ý kiến thứ hai, nói chung không cần phải chụp lại X-quang ngay lập tức vì có thể sử dụng cùng một bản sao.
