Lưng dưới là một cấu trúc được thiết kế hoàn hảo bao gồm thân đốt sống, mấu khớp, rễ thần kinh, dây chằng và cơ kết nối với nhau, tất cả đều hoạt động cùng nhau để hỗ trợ, tăng cường sức mạnh và tính linh hoạt vận động. Tuy nhiên, bất kỳ yếu tốt bất thường nào diễn ra trong cấu trúc giải phẫu phức tạp này đều có thể dẫn đến đau lưng dưới dữ dội và/hoặc mãn tính. Việc xác định nguyên nhân cơ bản gây ra cơn đau là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị dựa trên các guide-line tốt nhất hiện nay. Hướng dẫn này cung cấp thông tin y tế chuyên sâu về nguyên nhân và phương pháp điều trị đau lưng dưới.
Cột sống thắt lưng, những yếu tố bất thường có thể xảy ra.
Đĩa đệm, cơ, rễ thần kinh và mấu khớp có thể gây đau lưng dưới.
Lưng dưới có nhiệm vụ hỗ trợ trọng lượng của phần thân trên cơ thể và cung cấp khả năng vận động cho các chuyển động hàng ngày như uốn cong và vặn mình.
- Các cơ ở lưng dưới có chức năng hỗ trợ uốn, ưỡn và xoay hông, cũng như hỗ trợ cột sống.
- Các rễ thần kinh ở lưng dưới cung cấp cảm giác và năng lượng cho các cơ ở xương chậu, chân và bàn chân.
- Các đoạn chuyển động của cột sống cung cấp sự kết hợp giữa tính linh hoạt và chuyển động, đặc biệt là L4-L5 và L5-S1.
Hầu hết các cơn đau thắt lưng cấp tính là do chấn thương ở cơ, dây chằng, khớp, rễ thần kinh hoặc đĩa đệm. Cơ thể cũng phản ứng với chấn thương bằng cách phát động phản ứng chữa lành do viêm. Mặc dù tình trạng viêm nghe có vẻ nhẹ, nhưng nó có thể gây đau đớn một cách đáng ngạc nhiên.
Có sự chồng chéo và khó phân biệt thông tin thần kinh từ đĩa đệm, cơ, dây chằng và các cấu trúc cột sống khác lên não. Vì vậy, não có thể khó cảm nhận chính xác nguyên nhân gây đau.
Ví dụ, một đĩa đệm bị thoái hóa có thể có cảm giác giống như một cơ bị căng – cả hai đều gây viêm và ở cùng một khu vực. Cơ và dây chằng lành nhanh chóng, trong khi bệnh thoái hóa đĩa đệm thường không lành. Quá trình diễn biến của cơn đau giúp xác định nguyên nhân.
Các triệu chứng đau thắt lưng biểu hiện theo những cách rất khác nhau, ví dụ:
- Từ cơn đau nhẹ và khó chịu đến cơn đau dữ dội và suy nhược.
- Đau có thể giới hạn ở vùng lưng dưới hoặc lan xuống mông và chân.
- Các triệu chứng có thể bắt đầu đột ngột hoặc phát triển chậm—có thể xuất hiện rồi biến mất—và dần trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.
- Đau lưng dưới có thể có cảm giác âm ỉ hoặc đau nhức, hoặc ngược lại, có cảm giác châm chích và nóng rát
Theo dõi và xác định các triệu chứng cụ thể giúp đưa ra chẩn đoán và chương trình điều trị chính xác.
Đau lưng cấp tính, bán cấp và mãn tính
Các triệu chứng đau lưng dưới có thể đau nhẹ đến đau nhói.
Phương pháp điều trị thường được hướng dẫn một phần bởi cách cơn đau bắt đầu và thời gian kéo dài.
- Đau cấp tính – thường xuất hiện đột ngột và kéo dài trong vài ngày hoặc vài tuần, và được coi là phản ứng bình thường của cơ thể đối với chấn thương hoặc tổn thương mô. Cơn đau sẽ dần thuyên giảm khi cơ thể lành lại.
- Đau lưng dưới bán cấp – kéo dài từ 6 tuần đến 3 tháng, thường có tính chất cơ học, chẳng hạn như căng cơ hoặc viêm mấu khớp. Vào thời điểm này, có thể cân nhắc đến việc kiểm tra y tế và điều này được khuyến khích nếu cơn đau quá nghiêm trọng đến mức hạn chế khả năng tham gia vào các hoạt động sinh hoạt hàng ngày, ngủ và làm việc.
- Đau lưng mãn tính – kéo dài hơn 3 tháng, loại đau này thường dữ dội, không đáp ứng với các phương pháp điều trị ban đầu và cần phải kiểm tra y tế kỹ lưỡng để xác định chính xác nguồn gốc của cơn đau.
Những vùng vận động cột sống có khả năng gây đau lưng dưới nhiều nhất
Hai đoạn chuyển động thấp nhất chịu nhiều trọng lượng nhất trong khi đồng thời có độ linh hoạt nhất. Hai đoạn này rất dễ bị thoái hóa và chấn thương:
- Đoạn chuyển động cột sống L4-L5
- Đoạn chuyển động cột sống L5-S1 (cột sống thắt lưng-xương cùng)
Đoạn trên, được dán nhãn là đoạn L3-L4 cũng dễ bị thoái hóa và chấn thương.
Có những khớp ở vùng dưới cột sống có xu hướng gây đau lưng dưới nếu chúng bị viêm (viêm khớp cùng chậu) hoặc nếu chúng trở nên không ổn định hoặc quá cứng – được gọi là rối loạn chức năng khớp cùng chậu.
Phân loại đau lưng dưới.
Đau cơ học
Rối loạn chức năng diện mấu khớp là một nguyên nhân gây đau lưng cơ học.
Đau cơ học là cơn đau chủ yếu từ các cơ, dây chằng, khớp (mấu khớp, khớp cùng chậu) hoặc thân đốt sống và xung quanh cột sống. Loại đau này có xu hướng khu trú ở lưng dưới, mông và đôi khi là ở phía trên của chân. Nó thường bị ảnh hưởng bởi tải trọng lên cột sống và có thể cảm thấy khác nhau tùy theo chuyển động (về phía trước/phía sau/xoắn), hoạt động, đứng, ngồi hoặc nghỉ ngơi.
Các vấn đề về cột sống thắt lưng có xu hướng biểu hiện dưới dạng đau cơ học bao gồm bệnh thoái hóa đĩa đệm, thoát vị đĩa đệm, đau đốt sống, đau khớp cùng chậu, hẹp ống sống và gãy đốt sống.
Đau rễ thần kinh
Đau rễ thần kinh thắt lưng thườnglà đau lan tỏa đến mông và/hoặc chân.
Loại đau này có thể xảy ra nếu rễ thần kinh cột sống bị chèn ép hoặc viêm, thường do thoát vị đĩa đệm thắt lưng, hẹp ống sống hoặc trượt đốt sống.
Đau rễ thần kinh có thể theo mô hình rễ thần kinh xuống mông và/hoặc chân. Cảm giác cụ thể của nó là cơn đau kim chích, điện giật, nóng rát và có thể liên quan đến tê buốt hoặc yếu chi (đau thần kinh tọa). Nó thường chỉ cảm thấy ở một bên cơ thể.
Khi các triệu chứng đau lưng dưới trở nên nghiêm trọng
Mặc dù tương đối hiếm gặp, đau lưng dưới có thể là dấu hiệu của một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn nghiêm trọng.
Bất kỳ ai gặp phải bất kỳ triệu chứng nào sau đây đều nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.
- Tiểu tiện không tự chủ, bao gồm bất kỳ tình trạng mất kiểm soát bàng quang và ruột nào (không thể nhịn tiểu hoặc đi tiểu hoặc đại tiện)
- Giảm cân không rõ nguyên nhân gần đây – giảm cân không chủ ý hoặc giảm cân không phải do thay đổi chế độ ăn uống và tập thể dục
- Đau lưng kèm theo sốt và ớn lạnh
- Đau dữ dội, không ngừng ở bụng
- Các triệu chứng thần kinh ngày càng trầm trọng hơn
Ngoài ra, những người gặp phải các triệu chứng đau sau chấn thương (như tai nạn xe hơi hoặc chấn thương thể thao có tác động mạnh) được khuyên nên đi khám bác sĩ. Nếu đau lưng dưới ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày, khả năng vận động, giấc ngủ hoặc nếu có các triệu chứng đáng lo ngại khác, Anh Chị nên tìm kiếm sự chăm sóc y tế. Bước đầu tiên, hiểu được nguyên nhân có thể gây ra chứng đau lưng dưới của một người sẽ giúp tìm đúng loại chuyên gia y tế để điều trị.
Tham khảo:
1 National Institute of Neurological Disorders and Stroke. Pain: Hope Through Research. https://www.ninds.nih.gov/Disorders/Patient-Caregiver-Education/Hope-Through-Research/Pain-Hope-Through-Research. June 9, 2017.
2 Chien JJ, Bajwa ZH. What is mechanical back pain and how best to treat it?. Curr Pain Headache Rep. 2008;12(6):406-411. doi:10.1007/s11916-008-0069-3
