Các triệu chứng và dấu hiệu của hội chứng cơ hình lê có thể dao động từ khó chịu nhẹ đến đau dữ dội, nhược cơ ở mông. Các triệu chứng cũng có thể lan xuống đùi và cẳng chân nếu cơ hình lê chèn ép dây thần kinh tọa. Các triệu chứng của hội chứng cơ hình lê có thể xuất hiện liên tục trong suốt cả ngày hoặc bùng phát khi thực hiện các hoạt động thể chất bao gồm các cử động của hông và chân, chẳng hạn như ngồi, đi bộ, leo cầu thang và vặn mình. Hội chứng cơ hình lê được chẩn đoán dựa trên các triệu chứng và dấu hiệu của bệnh nhân. Quá trình chẩn đoán bao gồm xem xét chi tiết tiền sử bệnh và một loạt các xét nghiệm lâm sàng và chẩn đoán.
Các triệu chứng phổ biến của hội chứng cơ hình lế
Các triệu chứng và dấu hiệu phổ biến của hội chứng cơ hình lê có thể bao gồm sự kết hợp của:
- Đau mông. Hội chứng cơ hình lê gây đau sâu trong mông. Cảm giác có thể được mô tả là đau âm ỉ, nóng rát, nhức nhối hoặc tê buốt, thường trở nên tồi tệ hơn sau các hoạt động thể chất, chẳng hạn như ngồi, đi bộ, chạy hoặc đạp xe, hoặc bất kỳ hoạt động nào liên quan đến cử động lặp đi lặp lại của hông và đùi. Cơn đau cũng có thể trở nên tồi tệ hơn sau khi không hoạt động trong thời gian dài, chẳng hạn như khi làm công việc văn phòng hoặc lái xe.
- Tê và nóng ran ở mông và xuống chân. Đùi và cẳng chân ở bên bị ảnh hưởng có thể cảm thấy tê bì, và có thể xảy ra cảm giác ngứa ran hoặc như kim châm. Những triệu chứng này cũng có thể trở nên tồi tệ hơn khi thực hiện các hoạt động như ngồi hoặc đứng trong thời gian dài.
- Khó ngồi lâu. Cơn đau và sự nhạy cảm ở mông có thể gây khó khăn khi ngồi lâu, đặc biệt là trên các bề mặt cứng hoặc không bằng phẳng.
- Yếu hoặc khó cử động chân. Chân ở bên bị ảnh hưởng có thể cảm thấy nặng hoặc cứng, và có thể khó nhấc lên hoặc di chuyển theo các hướng cụ thể gây căng thẳng cho cơ hình lê.
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng phụ thuộc vào mức độ viêm và tần suất co thắt của cơ hình lê.
Các triệu chứng ít gặp của hội chứng cơ hình lê
Ít phổ biến hơn, các triệu chứng và dấu hiệu sau đây có thể xảy ra trong hội chứng cơ hình lê:
- Hội chứng cơ hình lê hai bên. Nghiên cứu cho thấy ở dưới 10% những người mắc hội chứng cơ hình lê, các triệu chứng có thể xảy ra ở cả hai bên mông và cả hai chân cùng một lúc.
- Các triệu chứng luân phiên. Hiếm khi, đau cơ hình lê có thể luân phiên giữa cả hai chân. Kiểu luân phiên này thường cho thấy sự hiện diện của các vấn đề thoái hóa ở khớp cùng chậu (SI) đồng thời tồn tại với hội chứng cơ hình lê.
- Các triệu chứng bắt đầu sau khi mang thai. Hội chứng cơ hình lê có thể phát triển vài tháng sau khi mang thai do sự kéo dài và căng thẳng của các cơ mông ở vùng chậu.
- Đau và tê ở háng. Hội chứng cơ hình lê có thể gây đau và tê ở háng do sự chèn ép dây thần kinh thẹn, một dây thần kinh cảm giác và vận động đi bên dưới cơ hình lê và chi phối vùng háng. Điều quan trọng cần lưu ý là đau và tê ở háng cũng có thể liên quan đến một tình trạng y tế nghiêm trọng nhưng hiếm gặp gọi là hội chứng chùm đuôi ngựa – cần điều trị ngay lập tức.
Bất kỳ triệu chứng đáng lo ngại nào ở lưng dưới, mông, xương chậu hoặc đùi cần được thảo luận với bác sĩ để có chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời.
Hội chứng cơ hình lê khác với đau thần kinh tọa như thế nào ?
Đau thần kinh tọa là một thuật ngữ mô tả một tập hợp các triệu chứng cảm giác và vận động bắt nguồn từ xung quanh rễ thần kinh cột sống và lan xuống chân dọc theo dây thần kinh tọa. Tùy thuộc vào rễ thần kinh bị ảnh hưởng, các triệu chứng sẽ khác nhau. Hội chứng cơ hình lê bắt nguồn ở mông và các triệu chứng lan xuống đùi và chân dọc theo dây thần kinh tọa (dây thần kinh được hình thành sau khi các rễ thần kinh cột sống dưới hợp nhất thành một dây thần kinh dày, đơn lẻ). Những triệu chứng này thường bắt chước một số triệu chứng của rễ thần kinh tọa.
Phân biệt giữa các triệu chứng của hội chứng cơ hình lê và đau thần kinh tọa
Đau thần kinh tọa thường không gây đau dữ dội ở mông, trong khi đau mông là một triệu chứng điển hình của hội chứng cơ hình lê. Mặc dù cả hội chứng cơ hình lê và đau thần kinh tọa đều có thể gây đau chân, nhưng đau do đau thần kinh tọa thường khu trú ở vùng bắp chân dưới đầu gối, so với đau do cơ hình lê thường khu trú ở vùng mông và đùi.
Các triệu chứng chung của hội chứng cơ hình lê và đau thần kinh tọa
Cả hội chứng cơ hình lê và đau thần kinh tọa đều có thể gây yếu ở chân và bàn chân. Cảm giác nặng nề ở chân bị ảnh hưởng có thể gây khó khăn khi nhấc chân khỏi sàn, đặc biệt là sau thời gian dài không hoạt động, chẳng hạn như ngồi lâu trên ghế. Ngoài ra, có thể cảm thấy tê bì, ngứa ran và/hoặc cảm giác như kim châm ở một hoặc nhiều vùng dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, bao gồm mông, đùi và phía sau cẳng chân.
Chẩn đoán hội chứng cơ hình lê
Việc chẩn đoán hội chứng cơ hình lê có thể gặp nhiều khó khăn, vì các triệu chứng của hội chứng này có thể tương tự như các tình trạng khác, chẳng hạn như thoát vị đĩa đệm hoặc rối loạn chức năng khớp cùng chậu. Để chẩn đoán chính xác hội chứng cơ hình lê, bác sĩ sẽ tiến hành khám thực thể kỹ lưỡng, xem xét tiền sử bệnh và có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung.
Các bác sĩ được đào tạo đặc biệt về các rối loạn cơ, chẳng hạn như bác sĩ vật lý trị liệu phục hồi chức năng, chuyên gia y học thể thao và chuyên gia chỉnh hình, có thể chẩn đoán chính xác hội chứng cơ hình lê.
Một số bước liên quan đến việc đánh giá chẩn đoán hội chứng cơ hình lê, bao gồm:
- Khám thực thể. Khám thực thể tại phòng khám bác sĩ bao gồm các xét nghiệm lâm sàng để kiểm tra phạm vi vận động, sức mạnh cơ và phản xạ ở lưng dưới và chân. Bác sĩ thường tìm kiếm các dấu hiệu đau hoặc viêm cơ và cũng có thể thực hiện các xét nghiệm để đánh giá sức mạnh và chức năng của cơ hình lê và dây thần kinh tọa.
- Xem xét tiền sử bệnh. Việc xem xét tiền sử bệnh bao gồm hỏi về các triệu chứng, chẳng hạn như thời điểm các triệu chứng xảy ra, điều gì làm cho các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn hoặc tốt hơn, và bất kỳ yếu tố nào khác có thể liên quan đến các triệu chứng và dấu hiệu.
- Nghiên cứu hình ảnh. Các nghiên cứu hình ảnh, chẳng hạn như chụp X-quang, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT), có thể được chỉ định để đánh giá sức khỏe của xương, khớp và các mô mềm ở lưng dưới và xương chậu. Những nghiên cứu này có thể giúp bác sĩ xác định bất kỳ bất thường cấu trúc hoặc thay đổi thoái hóa nào góp phần gây ra các triệu chứng.
Trong một số trường hợp, có thể cần giới thiệu đến một chuyên gia, chẳng hạn như bác sĩ vật lý trị liệu phục hồi chức năng, chuyên gia vật lý trị liệu, bác sĩ ngoại thần kinh hoặc bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình, để đánh giá và điều trị thêm.
Các xét nghiệm lâm sàng chuẩn đoán hội chứng cơ hình lê
Điều quan trọng cần lưu ý là không có một xét nghiệm đơn lẻ nào để chẩn đoán chính xác hội chứng cơ hình lê. Trong quá trình khám thực thể, bác sĩ sẽ tiến hành một số xét nghiệm để kiểm tra tình trạng của cơ hình lê và dây thần kinh tọa. Các xét nghiệm này giúp tái tạo cơn đau của bệnh nhân bằng cách tăng áp lực lên dây thần kinh tọa thông qua việc làm căng cơ hình lê và các cơ xung quanh, bao gồm:
- Dấu hiệu Freiberg. Bệnh nhân nằm sấp với đầu gối gập và sau đó xoay hông. Kết quả dương tính là tái tạo cơn đau quanh cơ hình lê ở mông.
- Dấu hiệu Pace. Bệnh nhân ngồi trên ghế với bàn chân đặt phẳng trên sàn. Bác sĩ giữ hai đầu gối của bệnh nhân lại với nhau trong khi bệnh nhân cố gắng tách hai đầu gối ra. Đau khu trú ở mông trong quá trình xét nghiệm này cho thấy hội chứng cơ hình lê.
- Nghiệm pháp gấp, dạng, xoay trong hông (FAIR test). Bệnh nhân nằm nghiêng và bác sĩ di chuyển chân của bệnh nhân qua một loạt các động tác, bao gồm gập, duỗi và xoay, để kéo căng cơ hình lê. Xét nghiệm dương tính khi cơn đau được tái tạo ở mông.
- Nghiệm pháp Beatty. Bệnh nhân nằm nghiêng về bên không bị ảnh hưởng với đầu gối gập và từ từ nâng chân bị ảnh hưởng lên. Xét nghiệm này dương tính nếu cảm thấy đau sâu ở mông trong quá trình nâng chân.
Bác sĩ đánh giá kết quả của các xét nghiệm cụ thể này cũng như các xét nghiệm tái tạo cơn đau ở cơ hình lê để đưa ra chẩn đoán.
Kích thích rế thần kinh và các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh hội chúng cơ hình lê
Các xét nghiệm chẩn đoán ngoài tiền sử bệnh và khám thực thể chủ yếu được sử dụng để loại trừ các nguyên nhân tiềm ẩn khác gây đau mông hoặc đau chân. Các nghiên cứu này có thể giúp bác sĩ xác định bất kỳ bất thường cấu trúc hoặc thay đổi thoái hóa nào góp phần gây ra các triệu chứng. Các xét nghiệm có thể bao gồm:
- Điện cơ đồ (EMG). EMG là các xét nghiệm xâm lấn tối thiểu đo hoạt động điện được tạo ra trong cơ để đáp ứng với sự kích thích của dây thần kinh. Xét nghiệm EMG có thể giúp xác định rối loạn chức năng cơ ở mông bằng cách kiểm tra cơ hình lê và các cơ xung quanh khác. Trong hội chứng cơ hình lê, các kiểu bất thường có thể được quan sát thấy ở cơ mông lớn và cơ hình lê.
- Các xét nghiệm hình ảnh. Các tình trạng gây ra các triệu chứng tương tự như hội chứng cơ hình lê, chẳng hạn như gai xương hoặc thoát vị đĩa đệm, có thể được phát hiện trên các xét nghiệm như chụp MRI hoặc CT scan. Những thay đổi giải phẫu bên trong cơ hình lê đôi khi có thể được tìm thấy trên MRI, điều này có thể giúp chẩn đoán hội chứng cơ hình lê. Chụp cộng hưởng từ thần kinh (MRN) có thể được sử dụng để đánh giá tình trạng của các dây thần kinh lân cận.
- Siêu âm. Siêu âm chẩn đoán có thể được sử dụng để phân tích độ dày và diện tích mặt cắt ngang của cơ hình lê, giúp chẩn đoán hội chứng cơ hình lê. Siêu âm có thể được sử dụng kết hợp với CT hoặc MRI hoặc như một xét nghiệm độc lập. Xét nghiệm này không gây phơi nhiễm phóng xạ và có thể được ưu tiên ở bệnh nhân có cấy ghép.
Sự kết hợp giữa các xét nghiệm lâm sàng, kích thích thần kinh và xét nghiệm hình ảnh bởi bác sĩ có thể giúp loại trừ các tình trạng khác có thể giống hội chứng cơ hình lê và hỗ trợ quyết định phương pháp điều trị tốt nhất. Sau khi hội chứng cơ hình lê được chẩn đoán, một phác đồ điều trị có cấu trúc sẽ được xây dựng. Cả phương pháp điều trị không phẫu thuật và phẫu thuật đều được sử dụng để điều trị hội chứng cơ hình lê.
