Đau lưng trong giai đoạn mang thai

Một loạt các thay đổi sinh học tự nhiên diễn ra trong cơ thể phụ nữ vào thời kỳ mang thai, ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống cơ xương khớp và có thể trở thành nguyên nhân tiềm ẩn gây đau lưng và các vấn đề liên quan, chẳng hạn như đau chân …

Mục lục:

Một số phân loại đau lưng khi mang thai

Nguyên nhân phổ biến gây đau lưng khi mang thai

Quản lý Đau lưng khi mang thai

Đau lưng sau khi sinh

Những thay đổi liên quan đến thai kỳ thường liên quan đến các khớp và mô liên kết, khiến chúng lỏng lẻo và mềm hơn. Những thay đổi này dẫn đến tăng áp lực lên cột sống và xương chậu ở lưng dưới và hông. Đau lưng có thể phát triển sớm nhất là vào tam cá nguyệt đầu tiên (từ tuần 1 đến tuần 13) và thường tăng lên theo thời gian.

Cơn đau có thể thay đổi từ khó chịu nhẹ không liên tục đến mãn tính và gây suy nhược cơ thể. Cơn đau có thể bắt nguồn từ vùng giữa lưng dưới và/hoặc bao gồm xương chậu và hông. Cột sống thắt lưng và khớp cùng chậu thường bị ảnh hưởng nhất bởi do thay đổi tư thế, độ ổn định của khớp, trọng lượng cơ thể và cấu trúc xương.

Mặc dù trong hầu hết các trường hợp, đau lưng có thể kiểm soát, sẽ khỏi sau khi sinh và không gây ra các vấn đề lâu dài, nhưng một số phụ nữ có thể tiếp tục bị đau ở vùng thắt lưng và/hoặc xương chậu trong nhiều tháng hoặc nhiều năm. Nhìn chung, những phụ nữ được tư vấn về tư thế và hoạt động trong thời kỳ mang thai ít có khả năng phát triển các triệu chứng đau lưng nghiêm trọng.

Các đặc điểm điển hình của đau lưng dưới khi mang thai

Đau lưng ảnh hưởng đến hơn 50% phụ nữ mang thai. Mặc dù có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong thai kỳ, nhưng đau lưng thường gây phiền toái nhất trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba. Các triệu chứng và dấu hiệu liên quan đến thai kỳ ảnh hưởng đến lưng dưới thường dẫn đến giảm chức năng tổng thể và bao gồm:

Đau với cường độ khác nhau, đau bắt đầu hoặc bùng phát khi di chuyển hoặc vận động, chẳng hạn như khi ngồi, đứng, đi bộ, nâng, xoay, quan hệ tình dục, và/hoặc vặn mình.
Rối loạn giấc ngủ do đau khi trở mình trên giường, dẫn đến thiếu ngủ.
Giảm phạm vi vận động ở cột sống thắt lưng dưới.
Thay đổi về thăng bằng và kiểu đi bộ, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba

Những thay đổi này chủ yếu xảy ra do trọng tâm dịch chuyển về phía bụng. Sự dịch chuyển này làm tăng độ cong của cột sống dưới và gây ra độ nghiêng nhẹ về phía sau của xương cùng (một phần của cột sống nối lưng dưới với hông).

Ảnh hưởng của hoạt động và cân nặng đến chứng đau lưng

Mặc dù phụ nữ mang thai có lối sống ít vận động có thể có nguy cơ cao bị đau lưng, nhưng việc lao động chân tay nặng nhọc hoặc hoạt động nhiều trong ngày cũng có thể dẫn đến các triệu chứng đau lưng khi mang thai.

Một số nghiên cứu hạn chế chỉ ra rằng phụ nữ có chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng cao có thể có nguy cơ cao bị đau lưng khi mang thai.

Thời gian trung bình bị đau lưng dưới khi mang thai

Nghiên cứu chỉ ra rằng hơn một nửa số phụ nữ mang thai bị đau ở lưng dưới và/hoặc vùng chậu kéo dài hơn 3 tháng, thường là trong tam cá nguyệt thứ hai và/hoặc thứ ba.

Một tỷ lệ nhỏ phụ nữ có thể bị đau từ tuần thứ 4 đến tuần thứ 16.
Giai đoạn từ tháng thứ năm đến tháng thứ bảy thường có báo cáo cao nhất về tình trạng đau lưng liên quan đến thai kỳ.
Có tới 10% phụ nữ có thể bị đau trong cả 3 tam cá nguyệt của thai kỳ.

Đau lưng kéo dài sau khi sinh được gọi là đau lưng sau sinh. Khoảng 72% phụ nữ tiếp tục bị đau lưng dưới và xương chậu sau sinh cho đến 1 năm sau khi sinh, trong một số trường hợp có thể kéo dài đến vài năm.

Khi đau lưng là dấu hiệu mang thai sớm

Vì chỉ một phần nhỏ phụ nữ bị đau lưng tiến triển trong giai đoạn đầu của thai kỳ nên triệu chứng này thường không được xác định là dấu hiệu duy nhất hoặc đáng kể của bệnh lý đau trong thai kỳ. Khi đau lưng đi kèm với các triệu chứng và dấu hiệu khác, chẳng hạn như trễ kinh, ốm nghén, buồn nôn liên tục, mệt mỏi và/hoặc đau nhức cơ thể, thì đó có thể là dấu hiệu giai đoạn đầu mang thai.

Những thay đổi liên quan đến thai kỳ có thể gây đau lưng như thế nào ?

Phụ nữ thường tăng từ 9 – 11 kg (trung bình) trong thời kỳ mang thai, có sự thay đổi về đáng kể và trải qua một số thay đổi về nội tiết tố và cấu trúc cơ xương khớp. Những thay đổi tự nhiên này làm tăng áp lực và tải trọng lên cột sống dưới và xương chậu, góp phần gây ra những thay đổi sau:

Thay đổi tư thế. Tử cung đang phát triển và độ cong tăng lên của cột sống dưới gây thêm tải trọng cơ học lên lưng dưới, làm thay đổi tư thế cột sống. Tư thế thay đổi này làm tăng áp lực lên các mặt diện khớp đốt sống thắt lưng và đĩa đệm cột sống thắt lưng. Sự xoay xương chậu xảy ra ở đoạn xương cùng thứ hai (S2-S3), tăng lên khi đường cong ở cột sống thắt lưng trở nên thay đổi.
Thay đổi trương lực cơ và sự cân bằng. Các cơ cạnh sống có chức năng, hỗ trợ và ổn định phần lưng dưới, chúng bị co ngắn lại và mất cân bằng do các cơ bụng ở phía trước bị kéo căng quá mức.
Khó chịu ở các khớp cùng chậu. Nồng độ hormone relaxin tăng gấp 10 lần trong thời kỳ mang thai khiến mô liên kết ở xương chậu và lưng dưới mềm đi, dẫn đến khó chịu ở các khớp cùng chậu.
Căng thẳng ở khớp chậu. Xương chậu là cấu trúc ổn định ở phần thân dưới, truyền tải tải trọng từ phần thân trên xuống chân. Những thay đổi về hormone, thay đổi về tư thế và kiểu đi bộ, và căng thẳng ở các cấu trúc dây chằng có thể gây ra lực tăng lên ở các khớp chậu ở phụ nữ mang thai. Những thay đổi liên quan đến thai kỳ gây ra tình trạng truyền tải tải trọng bị suy yếu trong các hoạt động, có thể dẫn đến quá tải căng thẳng ở các dây chằng của xương chậu.
Áp lực lên các đĩa đệm cột sống. Mặc dù hiếm gặp, nhưng khoảng một trong 10.000 (dưới 1%) phụ nữ mang thai có thể bị thoát vị đĩa đệm ở cột sống thắt lưng do áp lực tăng lên lên các đĩa đệm từ những thay đổi đồng thời của cơ thể.8,10 Đĩa đệm thoát vị có thể gây kích ứng, viêm hoặc chèn ép cơ học rễ thần kinh cột sống ở lưng dưới, khiến các triệu chứng đau thần kinh tọa lan ra đùi, chân và/hoặc bàn chân.
Loãng xương thai kỳ. Mang vác vật nặng, đặc biệt là trong tam cá nguyệt thứ ba, có thể khiến một số phụ nữ bị loãng xương thoáng qua. Tình trạng xương yếu này phát triển đột ngột và gây đau hông và giảm phạm vi chuyển động ở hông.

Các tình trạng đau lưng dưới trước đó, chẳng hạn như vẹo cột sống vô căn, viêm khớp dạng thấp và viêm cột sống dính khớp, có thể trở nên trầm trọng hơn trong thai kỳ, làm tăng cơn đau và các triệu chứng khác. Ngoài ra, những phụ nữ trẻ hơn, những phụ nữ lớn tuổi hoặc có tiền sử đau lưng dưới trong thời kỳ kinh nguyệt có thể có nguy cơ cao bị đau lưng khi mang thai.

Khi nào cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế

Đau lưng thường không được điều trị và được coi là một phần bình thường và không thể tránh khỏi của thai kỳ ở phụ nữ. Tuy nhiên, để giúp quá trình mang thai dễ chịu nhất có thể và tạo điều kiện cho việc sinh nở dễ dàng hơn, cần giải quyết và kiểm soát tình trạng đau lưng.

Đau lưng dưới kéo dài (vài tuần hoặc vài tháng) trong thời kỳ mang thai thường là dấu hiệu dự báo đau lưng sau sinh. Phụ nữ mang thai được khuyến khích tìm kiếm phương pháp điều trị đau lưng phù hợp để ngăn ngừa cơn đau tái phát ở các giai đoạn sau.
Đau lưng dưới kèm theo chảy máu âm đạo, đau bụng dưới bên phải hoặc bên trái, đau háng, cảm thấy ngất xỉu và phân có màu đen có thể chỉ ra tình trạng thai ngoài tử cung bị vỡ, đây là trường hợp cấp cứu y tế và phải được điều trị khẩn cấp.
Đau sau sinh kéo dài hơn 6 đến 8 tuần cần được điều trị để tránh đau lưng mãn tính hoặc các vấn đề về lưng tái phát sau khi sinh. Theo thời gian, đau mãn tính có thể dẫn đến thay đổi tâm lý ảnh hưởng đến hoạt động hàng ngày và làm giảm chất lượng cuộc sống.

Theo nguyên tắc chung, bất kỳ triệu chứng nào đáng lo ngại ở lưng dưới đều phải được thảo luận với bác sĩ ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho người mẹ và thai nhi đang phát triển, vì những triệu chứng này có thể chỉ ra tình trạng thai ngoài tử cung, chuyển dạ sớm hoặc nhiễm trùng.

Hội chứng đuôi ngựa trong thai kỳ

Hiếm khi, khoảng 2% phụ nữ mang thai bị thoát vị đĩa đệm thắt lưng có thể tiến triển thành tình trạng bệnh lý nghiêm trọng gọi là hội chứng đuôi ngựa. Trong hội chứng này, thoát vị ảnh hưởng trực tiếp đến các dây thần kinh đuôi ngựa di chuyển xuống từ tủy sống, làm gián đoạn tín hiệu của hệ thần kinh ở chân.

Các triệu chứng điển hình của tình trạng này bao gồm một hoặc nhiều triệu chứng sau:

Không thể đi tiểu, giảm cảm giác tiểu tiện, yếu dòng nước tiểu.
Giảm hoặc mất hoàn toàn khả năng kiểm soát ruột và/hoặc bàng quang
Các triệu chứng thần kinh trở nên trầm trọng hơn với những cơn đau không thể chịu đựng được
Tê ở vùng háng, mông và/hoặc vùng sinh dục

Hội chứng đuôi ngựa phải được điều trị khẩn cấp để bảo tồn chức năng chân. Việc quản lý tối ưu đòi hỏi phải có phương pháp tiếp cận đa chuyên khoa với một số chuyên gia, bao gồm bác sĩ sản khoa, bác sĩ chuyên khoa chỉnh hình, bác sĩ thần kinh và/hoặc bác sĩ phẫu thuật thần kinh.

Nhiều nguyên nhân gây đau lưng dưới khi mang thai liên quan đến các yếu tố sinh học, cơ học, tư thế, nội tiết tố và mạch máu. Trong hầu hết các trường hợp, một số yếu tố tác động cùng nhau, dẫn đến đau. Mặc dù đau lưng liên quan đến thai kỳ thường tự thuyên giảm, nhưng nếu các triệu chứng và dấu hiệu xấu đi theo thời gian, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.